آیا میتوان آینده ای برای صنعت بازی سازی ایران تصور کرد؟

-مقدمه

میشود گفت ، شروع ساخت بازی های بزرگ از پروژه “لطفعلی خان زند” شروع شد. این بازی در سبک اکشن سوم شخص و در طول ۱ سال و نیم توسط شرکت هنرهای پویا ، ساخته و عرضه شد و موفق به گرفتن تندیس زرین بهترین بازی ایرانی سال ۱۳۸۷ از دومین جشنواره رسانه دیجیتال شد.

همانطور که از نام بازی پیدایست، داستان این بازی در ۲۲ مرحله، به زندگی لطفعلی خان زند -آخرین پادشاه سلسله زندیه- و جنگ هایش میپردازد.

بعد از بازی لطفعلی خان ، بازی “شمشیر نادر” عرضه شد. این بازی هم که توسط شرکت هنر های پویا ساخته شده بود ، درباره نادرشاه افشار و جنگ هایش با افغان ها بود.در آن دوره تبلیغ این بازی از صدا و سیما پخش شد و نگاه هایی را به خود جلب کرد.

شرکت هنرهای پویا در سه سال متوالی و با عرضه ۳ بازی پایان معصومیت، لطفعلی خان زند و شمشیر نادر، جمعا موفق به دریافت ۷ جایزه از جشنواره رسانه های دیجیتال شد.

در سال های بعد تعداد بازی های بزرگ ساخت ایران بیشتر و بیشتر میشد. که بخش قابل توجهی از این بازی ها به موضوع هشت سال دفاع مقدس میپرداختد. طبیعتا اتفاقات دفاع مقدس به جهت گوناگونی و هیجان و داستان خوبی که دارد، همیشه مورد توججه بازی سازان بوده.

اما اوج صنعت بازی های بزرگ ایرانی در ساخت و عرضه دو بازی “شبگرد” و “ارتش های فرازمینی” بود که در دوره خود، سر و صدای زیادی به پا کرد.

بازی “شبگرد: طلوع تاریکی” سال ۱۳۹۳ و ارتش های فرازمینی یک سال پس از آن به بازار عرضه شد. کیفیت این دو بازی یک سر و گردن از بازی های دیگر ایرانی بهتر بود و یکی از دلایلی که مورد توجه قرار گرفتند، همین بود. هر دو بازی جوایز خوبی از جشنواره بازی های رایانه ای گرفتند. بازی شبگرد علاوه بر جشنواره، در INDIE DB هم موفق شد به رتبه دومین بازی مستقل برتر از نگاه کاربران در سال ۲۰۱۳ برسد.

بعد از این دو بازی، جهان بازی های ایرانی، کمتر شاهد بازی های بزرگ و پر زرق و برق بود. اما ایراد کار کجاست؟ چه مشکلاتی پیش روی توسعه دهندگان بازی های ویدئوییست؟ آیا میتوان آینده ای برای صنعت بازیسازی ایران تصور کرد؟

-دانش بازی سازی

مسلما اولین سختیِ پیش روی هر کسی که بخواهد بازی بسازد، نداشتن دانش کافی در زمینه بازی سازیست. البته این مورد، منحصر به ایران نیست. در بسیاری از کشور های دیگر همانند ایران، جایی برای یادگیری اصولی بازی سازی وجود ندارد، و هرکسی که قصد ساخت بازی داشته باشد، باید خودش تلاش کند و یاد بگیرد.

-سرمایه مالی

ساخت بازی سرمایه میخواهد. هر چه بازی بزرگ تر و پر زرق و برق تر باشد، نیاز به سرمایه ی بیشتری دارد. توسعه دهندگان بازی های رایانه ای، یا باید خودشان سرمایه مالی داشته باشند و یا به دنبال یک سرمایه گذار بگردند.

اما به دلیل نبودن ضمانت بازگشت پول که به سبب موارد مختلف است که در ادامه خواهم گفت، معمولا سرمایه گذار ها، رغبتی برای همکاری در ساخت بازی های ویدئویی بزرگ ندارند. این مشکل بزرگیست که میتواند اراده ی توسعه دهندگان بازی را در همان وهله ی اول، بشکند.

-تحریم ها

متاسفانه قبل و بعد از انقلاب اسلامی ، سیاست های خصمانه ایالات متحده آمریکا، همیشه شامل حال ما بوده که البته این سیاست های خصمانه، بعد از انقلاب بیشتر به شکل “تحریم” بروز و مشکلاتی را به مردم ایران تحمیل کرده است.

مشکل تحریم ها خصوصا در این زمان که شدت بیشتری پیدا کرده، روی صنعت بازی سازی هم سایه انداخته. تحریم ها از دو جهت به درآمدزایی و انگیزه بازی سازی فشار می‌آورد.

لازم به ذکر است تحریم ها علیه ایران با وجود توافق هسته ای که چند سال پیش حاصل شده بود، بعد از روی کار آمدن “ترامپ” ،سیاست مدار بحث برانگیز آمریکایی، شدت بیشتری پیدا کرده است.

یکم، برای اینکه از بازی سازی، بازگشت سرمایه و سوددهی حاصل شود، نمیتوان فقط به بازار داخلی ایران اکتفا کرد. بازار داخلی ایران در حوزه بازی های ویدئویی، چندان بزرگ نیست.در نتیجه درآمدی که به زحمت های فراوان بازی سازی بزرگ بیارزد به ارمغان نمی آید. ناچارا اگر بازی سازان بزرگ، به فکر درآمدزایی خوب از این صنعت هستند باید به فکر بازار های خارجی و بین المللی باشند. اما تحریم ها انتقال پول را با سختی مواجه کرده و بازی سازان اگر حتی بتوانند بازی هایشان را دربازار های خارجی عرضه کنند، برای انتقال پول به ایران، دچار مشکل خواهند شد.

دوم، بیشترِ موفقیت بازی های بزرگ در دنیا، از طریق عرضه بازی در بستر کنسول ها، خصوصا دو کنسول اصلی -پلی استیشن و ایکس باکس- هست که کرک و کپی در آن ها کمتر راه دارد، و بازی سازان، با پشتوانه ی بیشتری به درآمد میرسند. اما متاسفانه به دلیل وجود تحریم ها، گمان نمیکنم دو شرکت Sony و Microsoft علاقه ای به خطر کردن و همکاری با طرف های ایرانی داشته باشند…

-کرک، کپی و قطع رشته ی درآمد زایی

همانطور که قبلا گفته شد ساخت بازی برای کنسول به دلیل تحریم ها، تقریبا غیر ممکن به نظر میرسد، پس میماند عرضه بازی برای رایانه های شخصی.

متاسفانه ساخت بازی برای رایانه های شخصی هم خالی از مشکلات نیست. بازی های رایانه ای هرچه بزرگ تر و معروف تر باشند، زودتر کرک میشوند، همانند بازی ایرانی “ارتش های فرازمینی” که توسط CorePack کرک شد. و اگر این، با کپی و تکثیر غیر مجاز انبوه همراه شود، رشته ی درآمدزایی از فروش بازی، تقریبا به طور کامل بریده میشود. البته بعضی از بازی سازان راهکار خوبی برای این مشکل دارند، آن ها از شیوه ی احراز هویت آنلاین برای بازی هایشان استفاده میکنند و خطر کرک شدن را تا حد زیادی کم میکند.

-رقیبان پر قدرت 

با حضور در عرصه بازی سازی، باید با سازندگانی رقابت کنید که سال ها تجربه ، اعتماد بازی بازان و سرمایه های کلان دارند. برای مثال اگر بخواهید یک بازی با گونه‌ی ماشین سواری بسازید، با رقیبی مثل Need For Speed مواجه خواهید که اولین نسخه آن در سال ۱۹۹۴ عرضه شد و در این مدت با عرضه نسخه های گوناگون به کسب تجربه و اعتماد بازی بازان پرداخته است و ریشه های عمیقی دارد. بازی ساز ایرانی برای آن که بتواند با چنین بازی هایی رقابت کند، باید تلاش و هوشیاری فراوانی به کار ببندد.

-راهکار و جمع بندی

با این که ورود به حوزه بازی سازی سخت است، اما بازی سازان ایرانی همچنان راهکار هایی را پیش رو دارند.

یکم، میتوانند بازی هایشان را به جای عرضه در بازار کشور های غربی، در بازار های منطقه غرب آسیا که از نظر فرهنگی و سیاست، به ما نزدیکتر اند ، عرضه کنند. البته در  این صورت باید روی محتوای بازی ها طوری کار کنند که به مزاج بازی بازان منطقه، خوش بیاید. برای نمونه سریال “مختارنامه” را در نظر بگیرید که با توجه به محتوایی که داشت، توجه بسیاری از مردم کشور عراق را به خود جلب کرد!

دوم، میتوانند در هزینه های بازی صرفه جویی کنند و بیشتر روی محتوای بازی کار کنند. البته ظاهر بازی باید حداقل های دنیای امروز بازی هارا داشته باشد، اما نیاز به هزینه های اضافی نیست.یک بازی با ظاهر قابل قبول و محتوای خوب هم شانس زیادی برای موفقیت دارند. برای نمونه بازی “زولا” را در نظر بگیرید. این بازی گرچه از ظاهر دل فریب و پر زرق و برق تهیست، اما با محتوای خوب و همه پسند و همینطور با تبلیغات و برگزاری مسابقات و … توانسته بازی بازان زیادی را جذب کند.

سوم، بازی سازان برای از بین بردن خطر کرک، میتوانند از روش احراز هویت آنلاین استفاده کنند. به این معنی که بازی باز، هر از چند گاهی به طور خودکار به سرور بازی متصل شود و هویتش احراز شود که آیا یک مشترک واقعیست یا خیر.

چهارم، میشود به بازی های آنلاین رو آورد. اینگونه بازی ها درآمد خود را از طریق فروش حساب کاربری، سکه، وسایل مختلف داخل بازی و … به دست می آورند. بازی های آنلاین به دلیل اینکه بازی باز میتواند با دیگران ارتباط برقرار کند، جایگاه خوبی در دنیای بازی دارند. و از طرف دیگر، خطر کرک شدن متوجه این نوع بازی ها نیست. درضمن، عرضه این نوع بازی ها به صورت بین المللی و کسب درآمد از آن، راحت تر از بازی های معمولیست.

پنجم،بازی سازان میتوانند به جای عرضه بازی های بزرگ، روی بازی های کوچک برای Android و IOS تمرکز کنند. هزینه ی ساخت اینطور بازی ها و همینطور زمانی که برای ساخت آن لازم است، بسیار کمتر از بازی های بزرگ است. اما در عین حال به دلیل مخاطبان زیادی که دارد، به موفقیت نزدیک است. این همان شیوه ایست که بسیاری از بازی سازان ، در پیش گرفته اند.

ششم، …

بنابراین بازی سازان و سرمایه گذارانشان هنوز راه هایی برای ورود به دنیای بازی سازی و کسب درآمد دارند. با تلاش و هوشیاری و امید و شناخت موقعیت خودشان میتوانند آثار بزرگی خلق کنند و نظر بازی بازان ایران و یا حتی جهان را به خود جلب کنند.

-سخنی با مسئولین

گرچه در وضعیت کنونی اقتصاد ایران، به نظر نمیرسد که دولت بتواند به برنامه های جانبی کوتاه مدت بپردازد، اما غفلت از صنعت بازی سازی، یک خسارت بزرگ است.

در این زمان که بسیاری از بازی های ویدئویی خارجی، خواسته یا ناخواسته روی کودکان و جوانان ایران، تاثیرات منفی میگذراند و آنهارا از فرهنگ اصیل اسلامی-ایرانی خود دور میکنند، ورود به این حوزه و دفاع در برابر این تهاجم فرهنگی ضروریست. در بعضی از بازی ها حتی علنا محتوای ضد اسلامی و ضد ایرانی کار میگذارند و ذهن فرزندان مارا شستشو میدهند. برای نمونه بازی BattleField که در یکی از نسخه هایش، بازی باز باید در نقش نظامیِ آمریکایی، به ایران حمله کند! آیا برای کودکی که ندانسته و با ذوق و شوق چنین بازی هایی را دنبال میکند، میشود در آینده اش، حس وطن دوستی را در او متصور شد؟ گمان نمیکنم. البته غیر از جنبه ی فرهنگی، بازی های ویدئویی غربی، بعضا آثار مخرب دیگری هم دارند.

بر همین اساس ، خصوصا از جنبه فرهنگی، بر مسئولین محترم دولت، واجب و ضروریست که برنامه میان مدتی را برای ورود به حوزه بازی در نظر بگیرند.

با آرزوی موفقیت برای بازی سازان و فعالان فرهنگی کشورمان، ایران 🙂